Öncelikle bu konuda kaygılanan ailelerin bu kaygısının doğal olduğunu kabul etmek gerek. Böylesine hassas bir konu, çocuğa ne zaman, nasıl ve ne kadar anlatılmalıdır? tüm bu sorular aslında verilmesinden emin olunan cinsel eğitim gerçeğinin üstünü örterek ebeveyni sessizleştirebilir. Ancak şu unutulmamalıdır ki, sizin yapacağınız doğru bir bilgilendirme çocuğunuz için çok önemli olacaktır. Çocuğun merak ettiği sorulara aile tarafından cevap verilmesi sağlıklı bir ruhsal yapı için elzemdir. Bu cevaplar sayesinde çocuklar endişelerinden kurtulabilecek, kendi bedeninin farkına varacak ve cinsel kimliğiyle barışacaktır. Bu konudaki sorunlar, çoğu zaman ebeveynlerin olumlu tutumlarıyla değişir. ayrıca çocuklar evde rahat bir ortamda merak ettiklerini sorabilirlerse çevreden edindiği yanlış bilgilerin önüne geçmek de mümkün olacaktır. Aksi halde öğrenilen yanlış inanışlar pek çok probleme yol açabilir. Çocuk dışardan öğrendiği bilgileri anne ve babayla konuşabilmeli, eksik ya da yanlış bilgilerini düzeltmeli, gerekirse konu üzerinde anlaşma sağlanana kadar tartışmalıdır. Bu sayede çocuk bu konuyu konuşulmaması ve bastırılması gereken bir konu olarak değil insanın doğasında var olan bir konu olarak kabul eder. Tabi doğru cinsel eğitim, bu doğallığı bir sınırsızlık şeklinde değil mahrem bir alan olduğu bilinciyle vermeyi de barındırır.
Şimdi gelelim cinsel eğitimle ilgili sık sorulan sorulara.
1) Anne mi, Baba mı?
Öncelikle bu konuları annenin mi babanın mı vermesi gerektiği merak edilir. Genellikle kız çocuklarıyla anne, erkek çocuklarla baba konuşur. Bu doğru bir tercih olsa da koşul değildir. Eğer babanın kaygıları varsa anne, annenin kaygıları varsa bu görevi üstlenebilir. Burada çocuğun tercihi de önemlidir. Çocuklar da bu konuda daha rahat konuşabileceği ebeveyni seçer genellikle.
2) Ne Zaman Konuşulmalı, Ne Kadar Anlatmalı?
Ebeveynlerin merak ettikleri bir diğer konuysa, cinsel eğitimin ne zaman verileceğidir. Aslında bununla ilgili keskin bir yaş aralığı yoktur ancak çocuğun gelişimsel özelliklerini bilmek önemlidir. Özellikle Freud’un psikoseksuel gelişim kuramı bize bu konuda rehberlik edebilir. Bu kurama göre çocuklar 3 yaşından itibaren cinsiyetini fark etmeye başlar. Cinsiyet ve kimlik ayrımı yapar. Bunu yaparken sosyal rolleri de öğrenir. Cinsellikle ilgili sorularda bu yaş civarında başlar. Bu dönem yaklaşık 7 yaşına kadar devam. Sonrasında gizil dönem gelir. Yani cinselliğin gündemden kalktığı, ergenliğe kadar konuşulmadığı yaşlar. Gizil dönemde mühim olan konular okul, arkadaşlık, başarı olmaya başlar. Ergenlik de gizil dönemin ardından cinselliğin güç toplanarak geldiği bir dönemdir aslında. Kız-erkek ilişkileri, bedensel ve hormonal değişmeler okları tamamen cinsel kimliğe yönlendirir. Bu dönemde ailenin cinselliğe bakışı çocukta patolojik durumlar oluşmasına da sebep olabilir. Sonuç itibariyle cinsel konuların konuşulması için net bir zaman dilimi olmamakla birlikte çocuğun merak ettiği konuları konuşmaktan kaçınmamalı, çocuğun diline ve yaşına uygun şekilde cevaplar verilmelidir. Aksi takdirde çocuk yaşıtlarından geride kalabilir, kendini bilgisiz ve yetersiz hissedebilir. Bunu yaparken çocuğu hazır olmadığı bilgilere de boğmamak gerekir. Erken verilecek bir bilgi çocukta ruhsal anlamda sıkıntı yaratabilir.
Çocuklara mahremiyet ne zaman anlatılmalıdır? Aslında çocuk 3-4 yaş civarında anne ya da babayla ortak olan yönlerini, cinsel bölgedeki farklılıklarını fark ettiği için bu yaşlardan itibaren bu çocuğa yavaş yavaş anlatılabilir. Özel bölgeler tanıtılır, bu bölgelere kimsenin dokunamayacağı anlatılır. Gerekirse bu konuda bir hikâye kitabından destek alınabilir. Ayrıca özel bölgeleri boyama şeklinde etkinlikler yapılabilir. Çocuklar küçük yaşlarda kıyafetsiz gezme eğiliminde olabilirler. Mahremiyet kavramını kazandıkça bu eğilim terkedilir. Dikkat edilmesi gereken nokta baskından kaçınmaktır. Çocuklar ayıp, günah, yasak gibi kavramlarla bu dönemde tanışır. Bu kavramları kullanarak baskı yapmak ilerisi için utangaç ve çekingen bir kişilik oluşturmasına sebep olabilir. bu dönemde kadın ve erkek arasındaki farklar konuşulabilir. Erkeklerin mahrem alanı farklı, kızların farklı şekildedir. Bu yüzden tuvaletlerini de farklı yapar. Erkekler ilerde baba olur kızlar anne olur. Anneler bebek doğurdukları için vücutları farklıdır. Göğüsleriyle bebeklerini beslerler, şeklinde açıklamalar yapılabilir.
Cinsiyeti anlayan çocuk bu kez kendisinin nasıl olduğunu sormaya başlar. Öncelikle annenin karnında büyüdüğünü söylemek gerekir. Orası bebek büyüyene kadar onun için çok güvenli ve sıcak bir yerdir. Bebek büyüdükçe annenin karnı da büyür. Yeteri kadar büyüdükten sonra annenin aşağıdaki deliğinden çıkar, dünyaya gelir diye anlatılır. Burada detay isteyen çocuklara anne karnı detaylıca, uygun bir dille anlatılabilir. Çocuklar annenin kesileceğinden endişelenebilir. Bu durumda annenin aşağısında bulunan özel deliğin bebek büyüdükçe kendiliğinde genişlediğini bu arada bebeğin kafasının da ufacık olduğunu ve kolaylıkla çıkabileceğini anlatmak gerekir.
İlerleyen zamanlarda çocuk için bu açıklama yeterli olmaz. Niye her istediğinde bebek olmuyor, nasıl olur diye daha detaylı sorular sorabilir. Bu aşamada bebeğin bir tohumdan oluştuğunu, bu tohumun bir parçasının annede bir parçasının da babada bulunduğu bebeğin bu tohumların birleşmesiyle anne karnında oluştuğunu söyleyebilirsiniz. Burda anne ve baba birbirini sever, bir bebek yapmaya karar verir ve sonra tohumları birleştirir diye istek, karar, sevgi konularına vurgu yapabilirsiniz. İlerleyen yaşlarda yani 9-10 yaş civarı, çocuk tohumla ilgili sorular sorar ise sperm, yumurta ve döllenme olayı anlatılabilir.
3) Çocukluk Mastürbasyonu
Bu dönemde anne ve babaları kaygılandıran bir diğer konu mastürbasyon konusudur. Çocuk tesadüfi olarak, bedenini tanırken cinsel organına dokunmaktan haz aldığını fark eder ve bu hazzı sürdürmek ister. Bu yüzden bazen eliyle uyararak bazen de bir yerlere sürtünerek mastürbasyon yapar. Bu çok doğal ve olasıdır. Ancak yapılan araştırmalar aşırı mastürbasyon yapan çocukların ihmal edilmiş, kaygılı ve huzursuz olduğunu göstermektedir. Burada aşırı mastürbasyon davranışı ve doğal olan haz mastürbasyonu olarak ikiye ayırıyorum. Eğer mastürbasyon aşırı yapılıyorsa ve huzursuzluk temelliyse sebep olan faktör iyice araştırılmalı ve mutlaka önlem alınmalıdır. Bu tür için bir uzman desteği önemlidir. Bunun dışında aile mastürbasyon karşısında çoğu zaman ne yapacağını bilemez. Bu durumlarda sakin kalabilmek, panik yapmamak çok önemlidir. Neden kaynaklanıyorsa kaynaklansın çocuğu utandırmak, suçlamak, azarlama veya tehdit etmek tamamen yanlıştır. Çocuk küçükse bunu yaptığında davranışa dikkat çekmek yerine görmezden gelmek ve çocuğun dikkatini daha eğlenceli bir aktiviteye çekmek daha doğrudur. Büyük çocuklarda ise bu konu konuşulup mahremiyete vurgu yapılabilir.
4) Ergenlikte Konuşulması Gerekenler Nelerdir?
Ergenlik dönemine gelindiğinde çocuklar genelde bu konuları aileyle konuşmaya karşı isteksiz olabilirler ancak aileler ergenlikten önce çocuklarına bedenindeki olası değişimler hakkında bilgilendirme yapmalıdırlar. Çocuğun ihtiyacı olan bilgi verilmeli, gerekirse doğru bilgilerin ve resimlerin yer aldığı ansiklopedilerden faydalanılmalıdır. Çocuklar bu dönemde özellikle çevreden pek çok yanlış bilgiye maruz kalmaktadır. Bunun önüne geçmek için yapılacak olan, sağlıklı bir cinsel eğitim önem kazanmaktadır. Anne ve babanın bu durumda ulaşılabilir olması önemlidir. Ebeveyn cinsel eğitimi rahatlıkla veremiyorsa bir uzmandan destek almalıdır.
Uzman Psikolog / Psikolojik Danışman Ebru YURDALAN
